Jednym z najbardziej popularnych zabiegów polecanych i wykonywanych obecnie w gabinetach kosmetycznych jest eksfoliacja kwasami. Zjawisko to wiąże się z oczekiwaniami klientek skierowanymi na uzyskanie szybkiego i widocznego efektu terapeutycznego. Skuteczność działania mieszaniny eksfoliującej wynika z odpowiedniego doboru parametrów fizykochemicznych i prawidłowej procedury zastosowania preparatu. Ten drugi czynnik jest uzależniony od kompetencji i przeszkolenia osoby wykonującej zabieg. Parametry fizykochemiczne, do których należą: rodzaj kwasu, wielkość jego cząsteczki, stężenie, pH, podłoże ustalane są na etapie wykonania preparatu i charakterystyczne dla poszczególnych producentów. Z pośród substancji eksfoliujących wykorzystywanych obecnie w kosmetyce jako pierwsze zastosowanie znalazły α-hydroksykwasy (kwas glikolowy, mlekowy, migdałowy i inne). Nieustanne poszukiwania nowych substancji chemicznie złuszczających naskórek szybko umożliwiły wprowadzenie do terapii także kwasów β-hydroksylowych (kwas salicylowy), polihydroksykwasów (kwas laktobionowy, glukonolakton), α-ketokwasów (kwas pirogronowy), czy kwasów karboksylowych (kwas azelainowy). Podstawowe działanie tych substancji jest związane z mechanizmem złuszczania komórek warstwy rogowej naskórka na skutek osłabienia kohezji korneocytów.Proces ten prowadzi do odbudowy naskórka dzięki produkcji nowych komórek w warstwie podstawnej. Każdy z kwasów charakteryzuje się także dodatkowymi właściwościami dobroczynnie wpływającymi na niwelowanie różnych problemów skórnych.

Kwas pirogronowy dzięki lipofilności redukuje nadmierny łojotok i oczyszcza ujścia gruczołów łojowych, zapobiegając tworzeniu się zaskórników i zmian trądzikowych.

Polihydroksykwasy dzięki dużej cząsteczce i powinowactwie do wody silnie nawilżają skórę.

Kwas migdałowy działa antybakteryjnie łagodząc przebieg aktywnego trądziku.

Kwas salicylowy zmniejsza stan zapalny.

Kwas azelainowy hamuje produkcję melaniny prowadząc do rozjaśniania przebarwień.

Kwas glikolowy aktywuje wytwarzanie kolagenu i elastyny, białek odpowiedzialnych za jędrność i elastyczność skóry. Poznanie mechanizmu i kierunku działania eksfoliatorów chemicznych stosowanych w kosmetyce, przez osoby wykonujące zabieg stwarza możliwości wielokierunkowej terapii cer problematycznych a także utrzymania skóry klientki w dobrej kondycji.

Ważnym parametrem decydującym o skuteczności działania mieszanin eksfoliujących jest możliwość ich penetracji przez barierę warstwy rogowej, czyli biodostępność, która jest związana z wielkością cząsteczki, pH preparatu, oraz ilością niezdysocjowanego kwasu zawartego w mieszaninie.

Im mniejsza jest masa cząsteczki kwasu tym substancja głębiej penetruje. Najmniejszą cząsteczką spośród α-hydroksykwasów stosowanych w kosmetyce charakteryzuje się kwas glikolowy, co sprawia, że jest to substancja powszechnie stosowana jako silny i efektywny eksfoliator. O skuteczności penetracji substancji eksfoliującej decyduje odpowiednio niskie pH. Aby ustalić pH preparatu na odpowiednim poziomie konieczne jest odniesienie tego parametru do mocy kwasu (pKa – stała wartość charakterystyczna dla każdej substancji). Największym działaniem biologicznym charakteryzuje się preparat, którego pH jest niższe od pKa. W tym stanie większość cząsteczek kwasu pozostaje w formie niezdysocjowanej, która efektywnie przenika przez barierę warstwy rogowej. Zwiększanie pH ponad wartość mocy kwasu prowadzi do rozpadu jego cząsteczek na jony co ogranicza działanie złuszczające mieszaniny na rzecz jej właściwości nawilżających.

Zjawisko to ma odniesienie również w stosunku do mieszanin kwasowych poddawanych buforowaniu. Pod wpływem wprowadzania do produktu substancji o charakterze zasadowym kwas ulega częściowej neutralizacji przechodząc w sól, która łatwo podlega dysocjacji i nie pełni funkcji złuszczającej. Istnieje zależność logarytmicza między stężeniem kwasu, a jego stopniem dysocjacji i odczynem pH. Nawet drastyczne zwiększenie stężenia nie obniża istotnie jego pH. Wynika z tego, że kluczem do kontrolowania skuteczności działania kwasów jest pH preparatu i jego bufor. Nawet preparat o bardzo wysokim stężeniu przy nieodpowiednim dobraniu pH lub zbuforowaniu może wykazywać słabsze działanie niż produkt o niższym stężeniu ale o prawidłowo ustalonych pozostałych parametrach. Na możliwość penetracji mieszaniny eksfoliującej, a zatem jej działanie złuszczające wpływa również podłoże w którym kwas jest umieszczony. Powinno być ono dostosowane do rozpuszczalności składnika złuszczającego. Nowym rozwiązaniem w zakresie wyboru odpowiedniego podłoża jest zawieszenie kwasu w formule węglowodorowej. Izoparafina pod wpływem temperatury ciała ulega rozpuszczeniu uwalniając stopniowo substancje eksfoliujące. Rozwiązanie takie umożliwia ograniczenie drażniącego działania kwasów bez konieczności ich buforowania.

Wzmocnienie efektów terapeutycznych zabiegów złuszczających w gabinetach kosmetycznych można uzyskać dzięki jednoczesnej odpowiednio dobranej pielęgnacji domowej. Opracowanie łagodnie złuszczających produktów o niskim stężeniu kwasów umożliwia codzienne przygotowanie skóry do właściwej eksfoliacji w warunkach gabinetowych. Podsumowując, należy stwierdzić, że efektywne działanie kwasów zależy od wielu czynników. Rolą firm produkujących mieszaniny eksfoliacyjne jest dobór skutecznych i przebadanych pod względem bezpieczeństwa surowców kosmetycznych oraz optymalne ustalenie parametrów mieszaniny. Do zadań kosmetyczki należy szczegółowe poznanie właściwości kwasów i ich odpowiednie zastosowanie oraz wprowadzenie prawidłowej pielęgnacji domowej. Takie ujęcie zabiegów eksfoliujących zapewni uzyskanie efektów terapeutycznych na najwyższym poziomie, oraz satysfakcję i zadowolenie klienta.